Prusinowski Adam h. Topór (zm. 1619), rotmistrz wojsk kor., wojewoda bełski. Pochodził ze średniozamożnej rodziny; był synem (wg Uruskiego) Gabriela, podstolego bełskiego, w r. 1569 zastawnego posiadacza dóbr Zołoczowce na Wołyniu, i Anny, córki Jana Walkanowskiego.

W dyplomie nominacyjnym na woj. bełskiego podkreślono zasługi P-ego związane ze służbą w wojsku kor. Wzmianka o udziale w wojnach Stefana Batorego wskazuje, iż rozpoczął ją w latach siedemdziesiątych. Być może, iż to on właśnie w bitwie pod Byczyną 24 I 1588 dowodził stupięćdziesięciokonną rotą kozacką, następnie był rotmistrzem husarskiej roty w wojsku podolskim (1589–90; w rejestrach występuje bez imienia). Był w r. 1592 na sejmiku przedsejmowym bełskim. W r. 1595 brał udział jako rotmistrz husarii w mołdawskiej kampanii Jana Zamoyskiego; jest wymieniony w składzie wojsk w obozie założonym pod Cecora. W czerwcu 1598 zaciągnął się na wyprawę Zygmunta III do Szwecji i uczestniczył w walkach z Karolem Sudermańskim: zapewne w starciach pod Stegenborgiem oraz w bitwie pod Linkoping (5 X). W wołoskiej ekspedycji Zamoyskiego w r. 1600 stał na czele 100-konnej roty husarskiej, wchodzącej w skład pułku Stanisława Żółkiewskiego. Rotmistrzem był także w r. 1603.

W r. 1607 był podkomorzym włodzimierskim; sejmik łucki 27 III t. r. wybrał go na posła na sejm, zalecając zarazem w petitach, aby P. «nagrodę miał znacznych zasług swoich». Na sejmie t. r. potwierdzono konstytucją nadanie w lenno przez Zygmunta III P-emu «rotmistrzowi naszemu» wsi Radomyśla w pow. łuckim na Wołyniu. Ponownie posłował P. z woj. wołyńskiego na sejm w r. 1609. Podczas tego sejmu część posłów wołyńskich «w asystencyi» woj. wołyńskiego Janusza Zasławskiego wniosła do grodu warszawskiego protestację przeciw nadaniu P-emu Radomyśla, które to lenno sobie «pod czasem zatrudnionym in Regno Poloniae uprosił» i dostał je «sine consensu ordinum i mimo wiadomość własnego województwa». Uczestniczył P. w zawiązanej we Lwowie 13 I 1611 konfederacji szlachty lwowskiej przeciwko żołnierskim «kupom swawolnym». W r. 1612 miał znowu stukonną rotę w wojsku podolskim. W r. 1613 został mianowany kaszt. bełskim; był t. r. na sejmie nadzwycz. i deputowano go do komisji lwowskiej mającej wypłacić żołd wojsku «stołecznemu» czyli spod Moskwy. Brał udział w pracach tej komisji począwszy od 23 II do 20 IV 1614. Dn. 20 V 1617 awansował na woj. bełskiego. W r. 1618, w odpowiedzi na deliberatorium królewskie, popierał zwołanie sejmu w przyspieszonym terminie, podkreślał potrzebę opatrzenia granic, lecz nie wyrażał obaw odnośnie do zagrożenia tatarsko-tureckiego; list swój datował w Chwastowie (Fastowie) koło Kijowa.

P. miał dobra w woj. bełskim (m. in. Perespę) oraz w woj. wołyńskim i na Rusi. Być może, iż pomocą w karierze było mu powinowactwo z woj. bracławskim Jakubem Potockim (zob.), który wedle sugestii Kaspra Niesieckiego był ożeniony z siostrą P-ego. P. zmarł w r. 1619, przed 25 VI (nominacja dla następcy na woj. bełskie Rafała Leszczyńskiego).

P. był żonaty z Katarzyną z Siemaszków, córką Mikołaja (zob.); pozostawił synów: Aleksandra (ucznia Akad. Zamojskiej, później rotmistrza, m. in. uczestnika wyprawy chocimskiej 1621 r., znanego z licznych awantur i zajazdów), Janusza oraz Adama Mikołaja (ur. ok. 1619), który w r. 1651 wpisał się do metryki uniwersytetu w Lejdzie.

Syn Janusz (zm. ok. 1648), w r. 1640 podczaszy, w r. 1642 podkomorzy bełski, był posłem na sejmy w l. 1623, 1632 (konwokacyjny), 1633 (koronacyjny), 1637 (zwycz.), 1638 i 1640, oraz jednym z komisarzy wojskowych na wyprawę przeciw Kozakom w r. 1648, wyznaczonych przez konwokację warszawską.

Niesiecki; Uruski; Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III, II; – Byliński J., Dwa sejmy z r. 1613, Wr. 1984; Górski K., Historia jazdy polskiej, Kr. 1894 s. 324; Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, Lw.–W.–Kr. 1912 II 114; Plewczyński M., Bitwa pod Byczyną, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XVII cz. 1 s. 154 (jako Jan); Rzońca J., Stosunek senatorów do królewskiej propozycji zwołania sejmu w r. 1619, „Pam. B. Kórnickiej” Z. 18: 1981 s. 205, 212; Witusik A. A., Młodość Tomasza Zamoyskiego, L. 1977 (dotyczy Aleksandra); – Akta grodz. i ziem., XX; Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae, Hagae Comitum 1875 (dotyczy Adama Mikołaja); Arch. Jugo-Zapad. Rossii, Cz. 2 t. 1 s. 68, 80, 86, 98; Pamiętniki o wyprawie chocimskiej z r. 1621, Zebrał Ż. Pauli, Kr. 1853 s. 10 (dotyczy Aleksandra); Script. Rer. Pol., XXI (diariusze i akta 1591–2); Vol. leg., II 1622, III 241; Wierzbowski T., Materialy k’istorii Moskovskago gosudarstva v XVI i XVII stoletiach…, W. 1898; Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej, Z. 5, Wr. 1961 s. 172; – AGAD: Metryka Kor. t. 161 k. 118–119, t. 163 k. 193; Arch. Państw. w Kr. Oddz. na Wawelu: Terr. Crac. t. 39 s. 264–265, t. 109 s. 239; B. Czart.: rkp. 108 k. 779; B. PAN w Kr.: rkp. 8355 składka 2 k. 23; – Bibliografia do Janusza: Akta do dziej. Pol. na morzu, I; Vol. leg., III 740, 789, 940, 987, IV 159; B. Raczyńskiego: rkp. 211 k. 130.

Halina Kowalska